Driehonderd cd’s, twintig duizend mp3’tjes, zeventig dvd’s, tientallen divx-movies en 800 GB aan overige multimediabestanden. De harde schijven zijn vol, cd’s en dvd’s liggen door het huis verspreidt en door een ontbrekende administratie is niets terug te vinden. Herkenbaar? Dan is uw multimediacollectie aan een grondige onderhoudsbeurt toe.
Het aantal apparaten waarop beeld en geluid kan worden afgespeeld neemt al sinds enkele jaren met de dag toe. Iedere keer had dit consequenties voor het beheer van uw multimediacollectie, omdat door de grote verscheidenheid aan bestandsformaten en compressiemethoden het beeld en geluid niet klakkeloos uitwisselbaar waren. Opnieuw encoderen of converteren was dan vaak de enige oplossing. Deze tussendoor-achtige-klusjes vond u meestal niet leuk en het liefst besteedde u er zo min mogelijk tijd aan. U experimenteerde met verschillende encodeer-instellingen, vergat oude bestanden te verwijderen en over de uiteindelijke kwaliteit was u maar zelden tevreden. Maar ja, u had het wel werkend gekregen.
Streaming formaten
Natuurlijk was u al tot de conclusie gekomen dat uw multimediacollectie een wanboel is. Technisch gezien omdat formaten niet meer worden ondersteund, de resolutie niet klopt of omdat de kwaliteit te slecht is. Organisatorisch omdat er niets terug te vinden is en er daardoor dubbel wordt gedownload of gekopieerd. Maar omdat u nog steeds kunt werken achter de computer vindt u het eigenlijk wel best.
Nu ook dit laatste excuus niet meer telt omdat de harde schijven zijn vol gelopen, de computer begint te haperen en er een algehele systeem crash in de lucht hangt, vindt ook u het de tijd om uw multimediacollectie te redden voor de toekomst en opnieuw te archiveren.
Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Ook uw collectie bestaat waarschijnlijk uit tientallen verschillende bestandsformaten. Voor video kunnen die variëren van de kwalitatief goede dv-avi tot de streaming formaten wmv, rm en mov en voor audio van het ongecomprimeerde wav tot het zeer compacte mp3.
Maar welke bestandsformaten uit die bonte verzameling zijn er geschikt voor de toekomst? Helaas bestaat hier geen blauwdruk voor. Om toch met enige zekerheid een selectie te kunnen maken, moet u daarom onder meer kijken naar het gebruikte bestandsformaat, de kwaliteit en geschiktheid en uw eigen afspeelmogelijkheden. Is dat eenmaal gedaan dan kunt u tenslotte kijken naar de beste manier om deze bestanden te archiveren.
Bestandsformaten
Als uw multimediacollectie originele bestanden bevat zoals dv-avi, dv-mov en wav of bestanden geëncodeerd met een lossless codec zoals Huffyuv of flac moet u deze altijd bewaren. Hoe lager de compressie, des te beter de kwaliteit. U kunt met deze bestanden later nog naar iedere gewenst bestandsformaat encoderen met de hoogste kwaliteit. Op het overgrote deel van de huidige en toekomstige apparatuur kunt u dan gegarandeerd genieten van kwalitatief goede beelden en geluid.
Het merendeel van uw multimediacollectie zal waarschijnlijk niet bestaan uit deze originele bestanden. Waarschijnlijk hebt u ze geëncodeerd naar een ander bestandsformaat om schijfruimte te besparen of om het op een bepaalt medium te kunnen bekijken of te beluisteren.
De verscheidenheid in bestandsformaten is enorm en lang niet alle formaten zijn even populair. Om uw collectie te verder kunnen ordenen op bruikbare en minder bruikbare bestandsformaten kunt u kijken naar de ontwikkelingen op gebied van afspeelmogelijkheden anders dan op uw computer. Deze ontwikkelingen geven een indicatie welke bestandsformaten er in de nabije toekomst het meest gebruikt gaan worden. Op dit moment zijn populaire encoderingsmethoden voor video mpeg-4 (in divx en xvid avi-containers) voor pda’s, smartphones en portable multimedia spelers, mpeg-2 voor dvd en digitale televisie, realmedia en 3gp voor mobiele telefoons en wmv voor pda’s en internet. De populairste audio-formaten zijn op dit moment mp3 en wma.
Blu-ray
Er valt een lichte verschuiving te verwachten in de toekomst voor zowel de video- als audio-codecs. De introductie van blu-ray, hd-dvd en hdtv zullen gevolgen hebben voor de populariteit van mpeg-2. Ondanks dat zowel blu-ray als hd-dvd in staat zijn om mpeg-2 bestanden af te spelen, zal dit niet het formaat zijn waarmee speelfilms op deze schijfjes worden geplaatst. Hiervoor zal men gebruik maken van de veel betere H.264/mpeg-4 avc codec. Deze codec is in staat veertig procent meer compressie toe te passen met behoud van kwaliteit. Door deze grotere compressie is het mogelijk om speelfilms opgenomen in hd-formaat te persen op een schijfje van 30 GB. Deze efficiëntere methode van comprimeren is ook veel beter geschikt om hdtv over de satelliet bij u thuis te brengen omdat dit veel bandbreedte bespaart.
Microsofts VC-1 codec
De directe concurrent voor H.264/mpeg-4 AVC is Microsofts VC-1 codec. Ook dit formaat wordt ondersteund door blu-ray en hd-dvd. Voordeel van de vc-1 codec is dat u hier al gebruik van kunt maken door te encoderen met de gratis Windows Media Encoder.
De toenemende populariteit voor mpeg-4 betekent dat iedere velen hun eigen mpeg-4 codec op de markt brengen. Als we kijken naar de handheld multimedia spelers zien we dat de voorkeur van de fabrikanten uitgaat naar de mpeg-4 codecs van divx, xvid en Microsoft.
Wat betreft internet zit u de komende jaren nog vast aan windows media, realvideo of in mindere mate quicktime. De doorbraak van een mpeg-streaming formaat laat al jaren op zich wachten en de verwachting is dat hier op korte termijn geen verandering in komt.
De komst van mpeg-4 betekent ook een steeds grotere bekendheid van de advanced audio codec (AAC). Deze opvolger van mp3 is al op heel wat apparatuur afspeelbaar. De betere compressiemethode en de mogelijkheid om meerkanaals geluid te encoderen zorgt ervoor dat de aac-codec klaar is voor de toekomst. Hetzelfde geldt voor Microsofts wma-codec. Wilt u in de toekomst genieten van cd-kwaliteit geluid dan doet u er verstandig aan u originele cd’s opnieuw te encoderen maar nu met een betere codec.
Mpeg-4
Hebt u al bestanden in uw collectie die geëncodeerd zijn met mpeg-4 (divx en xvid), wmv, real video, quicktime, aac en wma, dan is het verstandig deze samen met de originele en lossless bestanden te bewaren in een aparte map. Het converteren van deze bestanden naar een ander formaat is vooralsnog niet noodzakelijk. Daarnaast kunt u een selectie maken van bestanden die op dit moment razend populair zijn zoals bijvoorbeeld mpeg-2 en mp3 en bestanden die u voor specifieke doeleinden gebruikt (bijvoorbeeld midi, aiff). De minder gangbare bestandsformaten die overblijven plaatst u ook in een aparte map.
Kwaliteit en geschiktheid
De keuze voor een bepaalt bestandsformaat hoeft nog niets te zeggen over de bruikbaarheid er van. Bij een onjuist gehanteerde compressiemethode of een sterk verouderde codec is de kans groot dat de kwaliteit slecht is of dat de bestanden ongeschikt zijn (door verkeerde resoluties of bitrates) om op bepaalde apparatuur af te spelen. Om uw multimediacollectie gereed te maken voor de toekomst is het dus noodzakelijk om op basis van kwaliteit en geschiktheid een tweede selectie maken. U moet daarbij altijd het (toekomstige)medium in gedachten houden waarvoor het bestand bedoeld is. Van een videobestand geëncodeerd voor een pda valt immers niet te verwachten dat die op televisie perfect beeld geeft.
Het lastige van het beoordelen van de kwaliteit van beeld en geluid is dat iedereen hier andere subjectieve maatstaven voor hanteert. Wat de één slecht vindt is voor de ander misschien wel acceptabel. Het belangrijkste is dat u tevreden bent over de kwaliteit.
Compressiefouten
Bij videobestanden zijn fouten in compressie meestal direct waarneembaar. Verkeerd geëncodeerde videobestanden tonen vaak vervormde, blokkerige of haperende beelden die niet te missen zijn. Bij geluid zijn compressiefouten vaak lastiger te herkennen. Maar als u op een goede installatie naar deze audio-bestanden luistert, bent u ongetwijfeld in staat om op gehoor de betere nummers of geluiden van de slechtere te onderscheiden. Het materiaal dat u kwalitatief minder vindt kunt u proberen opnieuw te encoderen of te downloaden of als zeker weet dat u er nooit meer naar kijkt, verwijderen van de computer.
Afspeelmogelijkheden
Na deze kwalitatieve selectie bent u al een eind gevorderd in het op orde brengen van uw multimediacollectie. De laatste stap voordat u alles gaat archiveren is een selectie te maken op afspeelmogelijkheid. Dit betekent dat u alle bestanden groepeert op bestandsformaat èn dat u kijkt naar het medium waarop u de bestanden wilt bekijken of beluisteren.
Voor u videomateriaal maakt u bijvoorbeeld mapjes aan met bestanden geschikt voor televisie, pda’s, internet of mobiele telefoon terwijl u uw audio-bestanden bijvoorbeeld onderverdeelt naar, cd of dvd geluid, mp3-spelers, midi of audio-bewerking.
Voor het ordenen van uw videobestanden is het verstandig rekening te houden met de gangbare schermresoluties; 720 x 576 voor televisie, 352 x 288 voor vcd’s en 320 x 240 voor de meeste pda’s en multimedia spelers. De schermresoluties van een mobiele telefoons verschillen per merk en telefoon maar zijn kleiner dan 320 x 240.
Encoderen en converteren
Door alle selecties die u nu hebt gemaakt is het meteen duidelijk welke bestanden onbruikbaar zijn. De kwaliteit hier van is te slecht of ze zijn niet afspeelbaar op bepaalde apparatuur. U kunt altijd proberen deze bestanden opnieuw te encoderen of te converteren naar een ander bestandsformaat.
Als u de mogelijkheid hebt, encodeert u dan altijd vanuit het origineel. Dit levert een betere kwaliteit op. Bent u niet meer in het bezit van het origineel houdt er dan rekening mee dat iedere conversieslag tussen verschillende formaten een verslechtering zal betekenen van de kwaliteit. Verstandiger is het om bij verandering van resolutie of bitrate hetzelfde bestandsformaat aan te houden om compressiefouten te vermijden.
Daarnaast moet u oppassen met het encoderen van een lage naar een hoge schermresolutie. Afhankelijk van de mate waarin dit gebeurt levert dit slechter beeld op. Het is zeer aantrekkelijk om alle dvd’s of 720 x 576 avi-bestanden te encoderen naar een hdtv-formaat om ze vervolgens te bekijken op uw nieuwe hdtv-ready beeldscherm. De kwaliteit zal echter nooit hetzelfde zijn als beelden die daadwerkelijk opgenomen zijn met hdtv-resoluties. Van een hoger resolutie encoderen naar een lage kan uiteraard wel.
Bij het encoderen krijgt u grote vrijheid om zelf de bit- en framerates in te stellen. Meestal gaat dit goed, maar krijgt u onverhoopt schokkerige beelden te zien dan zit u te laag met de framerate en wordt u geconfronteerd met blokken dan kan een verhoging van de bitrate uitkomst bieden.
Schijf of disk?
Nu uw multimediacollectie geordend is op bruikbare bestandsformaten, moet u een keuze maken hoe u deze collectie wilt gaan bewaren. De twee meest voor de handliggende mogelijkheden zijn: bewaren op harde schijf of branden op cd of dvd. Beide opties kennen hun voor- en nadelen. Het mooiste zou zijn als u de hele collectie zowel op harde schijf zou hebben en daarnaast op disk. U bent in dat geval altijd gered als één van de twee opslagsystemen het begeeft.
De voordelen van het bewaren op harde schijf zijn onder meer dat u altijd snel toegang hebt tot de bestanden en dat u geen cd’s of dvd’s hoeft af te speuren naar bepaalde bestanden. Zeker als u voornamelijk naar films kijkt en naar muziek luistert op uw pc of gebruik maakt van een multimediacenter geniet bewaren op harde schijf de voorkeur. Erg handig in dat geval zijn de externe harde schijven met een netwerkaansluiting. U kunt dan vanaf iedere pc van uw collectie genieten en voorkomt daarmee dat de pc waaraan u werkt onbruikbaar wordt door te volle schijven.
Maar als uw collectie veel originelen avi- of wav- bestanden bevat, u een fervent verzamelaar bent van films in mpeg-2 of divx-formaat of er veel dubbel wordt gedownload lopen zelfs de grootste harde schijven in mum van tijd vol.
En harde schijfruimte is kostbaar. Gemiddeld betaalt u driehonderd euro voor een harde schijf van 400 GB. Voor dat bedrag kunt u ook 850 GB opslaan op honderd dual-layer dvd’s èn een dual-layer dvd-brander kopen.
In dat geval kunt u veel schijfruimte besparen door de originele bestanden op dvd te zetten of in het geval van avi-bestanden deze naar tape te kopiëren. Als u daarnaast de dvd films brand op disk is de meeste pijn geleden.
Bij het bewaren van uw collectie op harde schijf moet u altijd rekening houden met een crash. Als u dan geen back-up hebt, bent u goed in de aap gelogeerd.
Daarmee hebben we gelijk een groot voordeel te pakken van het opslaan op cd of dvd: uw collectie is veilig voor systeem crashes. Vergeet echter niet dat cd’s en dvd’s snel beschadigd raken. Raadzaam is om van veel gebruikte cd’s of dvd’s waarvan geen back-up bestaat op harde schijf een extra kopie te maken. De kosten hiervan zijn laag en het voorkomt veel leed.
Door de relatief lage prijs van cd’s en dvd’s brandt ook u er waarschijnlijk lustig op los. Cd’s worden gebruikt om mp3-, divx-, wav-, wma- of mpeg-bestanden te kunnen afspelen of te archiveren. Dvd’s worden daarentegen voornamelijk gebruikt voor het bekijken van films of het archiveren van bestanden.
Zeker als meerdere mensen gebruik maken van dezelfde computer is het gevaar groot van veel kopieën. Na verloop van tijd liggen er overal cd’s en dvd’s en van de meeste weet u niet precies wat er op staat. Dan blijkt dat er meer nodig is dan een pennenstreek op een disk om iets te kunnen terugvinden.
Archiveren
Hoe groter de multimediacollectie, des te lastiger om het juiste muziekstuk of videofragment boven water te toveren. Bij archivering op harde schijf kunt u gebruik maken van de zoekfunctie op uw pc. Maar deze biedt eigenlijk alleen uitkomst als u artiesten, titels of delen van de bestandsnaam kent. Specifieke videofragmenten, bitrates, schermresoluties of bepaalde geluidseffecten zijn onvindbaar. En aan deze zoekfunctie hebt u al helemaal niets als uw collectie op disk staat.
Er zijn talloze commerciële en gratis programma’s verkrijgbaar die u kunnen helpen bij het archiveren van uw bestanden. Helaas bieden deze programma’s vaak niet de mogelijkheid om zowel met online als offline video- en audio-materiaal om te gaan. Adobe Bridge is een programma dat bijna alles kan; organiseren, categoriseren, aanpassen van de metadata en previewen. Voorwaarde is wel dat alles op de harde schijf staat. Door de zeer uitgebreide metadata is bijna alles terug te vinden via de geavanceerde zoekfunctie. Er kleven twee nadelen aan Bridge. Allereerst is het programma niet los verkrijgbaar maar alleen in combinatie met een complete Adobe suite en ten tweede biedt Bridge geen mogelijkheden voor het werken met offline materiaal.
Handiger in dat geval is het gratis Media Catalog Studio. Dit pakketje ondersteunt de meest gangbare bestandsformaten, geeft een zeer gedetailleerde categorisering en biedt daarnaast enkele exportmogelijkheden.
De meeste archiveringsapplicaties zijn echter alleen gericht op uw audio-collectie. Musicmatch Jukebox, Magix Music Manager, Winamp en mp3-manager zijn bijvoorbeeld allemaal in staat om audio-bestanden af te spelen te categoriseren. Als u ook offline uw muziekcollectie wilt raadplegen op bijvoorbeeld internet of mobiele telefoon, dan kunt u beter gebruik maken van bijvoorbeeld Zortan mp3 Studio. Dit gratis pakketje werkt weliswaar alleen met mp3-bestanden maar het biedt u wel de mogelijkheid om commentaar aan deze bestanden toe te voegen en de complete database te exporteren naar een html- of csv-bestand. Hetzelfde doet ook Tag&Rename maar behalve mp3 herkent Tag&Rename ook mp4, ogg, flac en wma bestanden. U kunt Tag&Rename dertig dagen gratis uitproberen.
Voor het organiseren van videobestanden is er zeer weinig te vinden. Captured u veel video, dan kunt u het beste gebruik maken van de log-mogelijkheden tijdens het capturen. Daarentegen zijn er wel weer genoeg programma’s die de mogelijkheid bieden om uw dvd-collectie te ordenen. Een zeer goed pakket is DVD Profiler. Behalve alle informatie over een film kunt u hier ook commentaar toevoegen en dus aangeven welk nummer een bepaalde dvd heeft en waar deze kan worden teruggevonden.
Als u éénmaal uw multimediacollectie op orde hebt, is het verstandig deze met regelmaat bij te houden. U kunt dan eenvoudiger inspringen op nieuwe ontwikkelingen en het kost u de minste tijd.