De technologische ontwikkeling staat nooit stil. Na hd en Blu-ray is het nu de beurt aan 3D om zich door de consument te laten omhelzen. Een hele opgave, want ook deze technologie gaat weer gepaard met nieuwe apparaten, standaarden en bestandsformaten waarmee u vertrouwd moet raken. Daarom zetten we voor u het één en ander op een rij.
Het kost altijd de nodige tijd om vertrouwd te raken met een nieuwe technologie. De fabrikanten laten u graag geloven dat altijd alles makkelijk is aan te sluiten en werkt, maar u en ik weten wel beter.
We hoeven daarvoor alleen maar even terug te denken aan de introductie van de dvd of van recentere datum de Blu-ray-disk. Door de dvd moest u onder meer vertrouwd raken met dvd-branders, dvd-schijfjes, dvd-brandsoftware, en dvd-spelers. Daarnaast betekende dit ook de doorbraak van mpeg-2 met alle gevolgen van dien voor het opnemen, bewerken en exporteren van video.
De introductie van de Blu-ray-disk had nog veel meer voeten in de aarde. Niet alleen kreeg u hier ook te maken met nieuwe branders, software en media, maar bovendien betekende dit ook de doorbraak van hd-video. En om dat goed te kunnen bekijken verschenen er hdtv’s, hd-camera’s en moest u vertrouwd raken met het avhcd-bestandsformaat en alle wat daar weer bij kwam kijken omdat goed te kunnen bekijken en bewerken op de pc.
Nu is het dan de beurt aan 3D en we zijn dan ook zeer benieuwd wat deze technologie voor ons in petto heeft. Net zoals zovelen, kennen wij 3D voornamelijk van één of andere voorstelling van een attractiepark of sinds de film Avatar uit de bioscoop.
In de attractieparken krijgt u meestal een gekleurde 3D-bril aangereikt, terwijl ze in de bioscoop tegenwoordig gebruik maken van een soort zonnebril. Beide brillen zorgen ervoor dat er op één of andere manier diepte in het beeld ontstaat en dat er personen of objecten uit het beeld lijken te vliegen en voor uw neus tot stilstand komen.
Dit is inderdaad een hele bijzondere ervaring en volgens de fabrikanten kunt u dit nu ook thuis beleven. Prachtig natuurlijk, maar wat ze er niet bij zeggen, is dat dit allemaal nog knap lastig is en dat merkt u al direct als u 3D-bestanden wilt bekijken op de pc.
Na het downloaden van verschillende 3D-demobestanden en films op het internet zult u al snel ontdekken dat er verschillende 3D-formaten zijn die op verschillende manieren kunnen worden bekeken. Als u geluk hebt opent u als eerste een video of foto in anaglyf-formaat. Dit is namelijk de oudste en eenvoudigste vorm van 3D.
3D Anaglyf
Als u naar deze anaglyf-beelden kijkt ziet u rode en cyaan achtige contouren rond personen en objecten in het beeld. Dit komt doordat het beeld is opgebouwd uit twee beelden. Een beeld is voorzien van een rood-filter en het ander van een cyaan-filter. Beide beelden worden samengevoegd in één enkel bestand, waardoor als u naar dit beeld kijkt zonder 3D-bril u beide kleurcontouren kunt waarnemen. Overigens maakt het voor alle 3D-formaten niet uit in wat voor een soort bestandscontainer ze zitten. Dit kan zowel mpg, mp4, mkv, mts of bijvoorbeeld mov zijn.
Om het 3D-effect te kunnen waarnemen moet u het anaglyf-beeld bekijken met een rood-cyaan gekleurde bril. Daardoor ziet het linkeroog alleen het beeld met het rode-filter en het rechteroog alleen het beeld met het cyaan-filter. Uw hersenen combineert deze beide beelden en door het verschil in perspectief ontstaat er een ruimtelijk gevoel dat we 3D-noemen.
Het mooie aan anaglyf-3D is, dat u het gewoon kunt bekijken met Windows Mediaspeler. Behalve de genoemde gekleurde bril hebt u geen extra hard- en software nodig. Als u zelf eens wilt ervaren hoe het is om naar dit soort beelden te kijken, kunt u op www.stereoeye.jp gratis Anaglyph Maker downloaden. Met deze software kunt u van twee dezelfde foto’s een anaglyf maken. We zeggen er wel direct bij dat wanneer u dezelfde foto gebruikt het resultaat minder is dan wanneer u twee foto’s met gebruikt die vanuit een iets anders perspectief zijn genomen. Desondanks is het resultaat niet verkeerd.
Gaat u liever aan de slag met video download dan gratis het programma Stereoscopic Player van www.3dtv.at. Dit programma stelt u in staat om twee videobestanden tegelijkertijd te openen. Als u daarna het perspectief licht aanpast door de parallax horizontaal te verschuiven, krijgt u ook het anaglyf 3D-effect te zien.
Anaglyf-beelden bestaan zoals gezegd al heel lang. Het grootste bezwaar tegen anaglyf-beelden is, dat ze niet goed zijn in het weergeven van kleuren. Vooral alle rode kleuren hebben te lijden onder het kleurfilter, maar ook de blauwtinten zijn anders dan ze zouden moeten zijn. De slechte kleurweergave heeft er mede toe bijgedragen dat 3D in anaglyf-formaat nooit goed zijn doorgebroken.
3D in halve resolutie
Als u pech hebt is uw eerste 3D video-ervaring op de pc het aangezicht van op het oog twee identieke beelden boven elkaar of naast elkaar. U wordt dan direct in het 3D-diepe gegooid en u zult er dan niet aan ontkomen om extra software te moeten installeren of zelfs hardware aan te schaffen.
Maar laten we beginnen met het uitleggen van hetgeen u ziet en waarmee u te maken hebt. U ziet twee beelden die licht van elkaar verschillen in perspectief. Het ene beeld is bedoeld voor het linkeroog en het ander voor het rechteroog. Door middel van de juiste software en/of hardware zijn deze beelden samen te voegen of apart te presenteren aan ieder oog, zodat het 3D-effect zichtbaar wordt.
Over-under en side-by-side
In het geval dat de beelden boven elkaar staan hebt u te maken met een over-under beeld. Dit betekent dat twee oorspronkelijke full hd videobeelden zijn samengevoegd in een videobestand met de resolutie 1920 x 1080. Om dit te kunnen realiseren is de verticale resolutie gehalveerd. Elk beeld heeft dus een resolutie van 1920 x 540. Door de soft- of hardware wordt deze resolutie bij het bekijken weer gemaximaliseerd naar 1920 x 1080.
Staan de beelden naast elkaar, dan hebt u te maken met side-by-side beelden. Bij deze beelden is de horizontale resolutie aangepast om de twee beelden te kunnen verwerken in een bestand met de resolutie 1920 x 1080. De keuze tussen over-under of side-by-side, wordt bepaald door de manier waarop de oorspronkelijke video is opgenomen. Bij progressieve opnames (1080p en 720p) zijn beide opties mogelijk. Bestaan de opnames uit interlaced beelden, dan is het verstandig om voor over-under te kiezen omdat de interlaced beelden er onder zullen lijden als deze ook nog eens in verticale resolutie worden gehalveerd.
Stereoscopische software
Om de over-under en side-by side 3D-beelden te kunnen bekijken is software nodig die deze stereoscopische beelden kan herkennen en op verschillende manieren kan weergeven. De bekendste stereoscopische spelers zijn de eerder genoemde Stereoscopic Player en Cyberlink Powerdvd 10 Ultra Mark II.
Bij beide spelers kunt u na het inladen van de over-under en side-by-side video’s aangeven om wat voor een formaat het gaat. Daarna geeft u aan op welke manier u de video gepresenteerd wilt krijgen. Hebt u geen speciale 3D-hardware, dan kiest u voor de anaglyf-methode.
De 3D-formaten over-under en side-by-side lenen zich er prima voor om in volledige kleuren te bekijken. Daarvoor zijn er twee methodes ontwikkeld, elk met zijn voor- en nadelen. Het is goed om daarvan op de hoogte te zijn, omdat het u kan behoeden voor impulsaankopen.
Polarisatie methode
De polarisatie methode kent u misschien uit de bioscoop. U krijgt dan een gepolariseerde bril, die er uitziet als een zonnebril, waarmee u de film kunt bekijken. Deze polarisatie methode is nu ook beschikbaar voor de pc en werkt als volgt. Zowel het linker- als rechterbeeld worden ten opzichte van elkaar iets anders gepolariseerd. Dat betekent dat de lichtstralen van elk beeld ieder een iets andere richting krijgen. U kunt dit het beste vergelijken met lamellen die voor de ramen hangen. Als u deze iets verdraait valt het licht net even iets anders naar binnen, dan voordat u draaide.
De beide gepolariseerde beelden worden samengevoegd tot een beeld met daarvoor een gepolariseerd filter. De filter zorgt er voor dat om en om de beeldlijnen van een van die beelden zichtbaar is. Dus de even beeldlijnen laten het beeld voor het linkeroog zien en de oneven beeldlijnen het beeld voor het rechteroog. In de software wordt dit line alternate of row interleave genoemd.
Als u nu met een gepolariseerde bril kijkt, waarvan één glas is afgestemd om de even beeldlijnen te bekijken en de ander om de oneven beeldlijnen te kunnen bekijken, kijkt u dus als ware naar twee beelden tegelijkertijd. Onze hersenen combineren deze beelden tot één beeld met diepte door het verschil in perspectief.
Om polarisatie methode thuis te kunnen gebruiken moet u beschikken over een gepolariseerde monitor en een gepolariseerde bril. De monitor is doorgaans iets duurder dan gewone monitoren, maar extra gepolariseerde brillen zijn daarentegen zeer goedkoop.
De twee belangrijkste voordelen van de gepolariseerde methode is dat het met elk merk videokaart werkt en dat alle videobewerkingssoftware hiermee over weg kan. Het grootste nadeel is de beperkte kijkhoek van gepolariseerde monitoren. Deze licht tussen de 12 en 15 graden en dat betekent dat als u uw stoel verschuift of iets anders gaat zitten de polarisatie niet meer goed werkt en u direct de beelden dubbel ziet. Daarnaast is het een nadeel dat u de beelden bekijkt in halve resolutie door de filtering van de beeldlijnen.
Dit neemt niet weg dat de beelden een stuk beter zijn dan in de anaglyf-weergave. U kunt genieten van alle kleuren en dat komt alleen maar ten goede aan de 3D-beleving.
Shutter-methode
De enige manier om 3D-beelden in volledige resolutie te kunnen bewonderen is door gebruik te maken van de Shutter-methode. Bij deze methode worden het linker en rechterbeeld niet samengevoegd, maar apart aan elk oog getoond.
Om dit te kunnen doen hebt u een shutter-bril nodig die afgestemd is op uw monitor. Om de beelden zonder flikkering aan elk oog te kunnen presenteren, moet de frequentie worden verdubbeld. Dus 60 frames per seconde voor elk oog. Om dit te kunnen weergeven hebt u een 120 Hz monitor nodig. Daar zijn er al veel van en ze kostten niet meer dan een normale monitor.
Daarnaast hebt u een shutter-bril nodig die in staat om in zeer hoge snelheid het linkeroog en rechteroog af te dekken, zodat u telkens naar één beeld kijkt. Omdat u zo razend snel twee verschillende beelden krijgt te zien, ervaart u dit als 3D.
De enige actieve shutter-bril die verkrijgbaar is voor de pc is van videokaartenmaker Nvidia. Deze levert de 3D Vision Kit dat bestaat uit één shutter-bril en een infrarood-zender om te kunnen communiceren met de grafische kaart. Zonder enige twijfel is dit de mooiste manier om naar 3D te kijken op de pc. De beelden zijn rustig, vol van detail en kleur en de kijkhoek is niet relevant.
Maar er zijn ook een aantal behoorlijke nadelen. Als eerste hebt u allen iets aan 3D Vision als u over een Nvidia videokaart beschikt die later op de markt is gekomen dan de Geforce 8-serie. Wilt u ook Blu-ray kunnen bekijken, dan is het zelfs nodig om een videokaart te kopen uit de 200 of 400 serie.
Met de 3D Vision Kit kunt u zonder problemen video bekijken. Heel anders is het als u 3D-video wilt bewerken of andere 3D-applicaties wilt bekijken. De meeste software ondersteunt deze kit niet en dat komt voornamelijk omdat met de 3D Vision kit 3D-beelden alleen in full screen kan worden bekeken. Een sprekend voorbeeld daarvan is Google Earth. Deze applicatie ziet er prachtig uit in 3D, maar omdat dit programma gebruik maakt van menubalken in de full screen modus kan de 3D Vision Kit hier niets mee.
3D in volledige resolutie
Over-under en side-by-side videobestanden zult u het meest vinden op het internet. Deze formaten zijn namelijk populair omdat ze, door het halveren van de resolutie, dezelfde bandbreedte gebruiken als normale hd-bestanden. Ideaal dus voor televisiezenders en bedrijven om 3D-te kunnen streamen over het internet.
Toch is er ook nog een ander 3D-formaat dat wel in staat is om zonder verlies in resolutie te kunnen worden bekeken. Dit formaat treft u vooralsnog voornamelijk aan op 3D Blu-ray disks. Die maken gebruik van frame sequential 3D. Net zoals bij over-under en side-by side hebt u hier te maken met een 3D-formaat dat aparte beelden toont voor elk oog. Om deze beelden te kunnen tonen zonder resolutieverlies is de manier van opslaan verschillend. De beelden worden namelijk dubbel weggeschreven naar de Blu-ray disk. Daarvoor is er een extra map toegevoegd aan de Blu-ray-structuur met de naam siff. Deze map bevat Stereoscopic Interleaved Files (SSIF) die in omvang groter zijn dat de originele m2ts bestanden.
De video is geëncodeerd met de Multi Video Coding (MVC) codec. Deze codec is een aanvulling op de bestaande AVC/H.264 specificatie en speciaal bedoeld voor het encoderen van stereoscopische beelden. Om deze beelden te kunnen bekijken moet u over software beschikken met een decoder voor de MVC-codec. De enige softwarematige speler die dit op dit moment kan is Powerdvd 10 Mark II.
De beelden kunt u zowel bekijken op een gepolariseerde monitor of met de actieve shutter-bril. Alleen in het laatste geval kunt u genieten van de volledige resolutie. En dat is mooi. Na het kijken van de 3D demonstratie Blu-ray van Sony, hadden wij echt even een wauw-moment.
Kinderschoenen
Na het bekijken van tientallen films en bestanden op zowel een gepolariseerde monitor als met een shutter-bril op een 120 Hz monitor, kunnen we niets anders concluderen dat 3D echt leuk is en soms zelfs buitengewoon prachtig. Veel hangt wel af van het bronmateriaal en of deze met echte 3D-camera’s is gemaakt.
Daarnaast moeten we ook concluderen dat het allemaal niet eenvoudig is en dat het behoorlijk wat tijd kost om vertrouwd te raken met de nieuwe formaten en soft- en hardware die nodig is om goed van 3D te kunnen genieten. We zouden kunnen zeggen dat komt doordat 3D nog in de kinderschoenen staat, maar u en ik weten wel beter.